Een prospectief onderzoek over de verstedelijking in het randgebied van en rond Brussel

LEZING EN DEBAT : donderdag 20 april en dinsdag 16 mei

Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (perspective.brussels en bouwmeester maître architecte) lanceerde in samenwerking met het Vlaams Gewest (Departement Omgeving en Team Vlaams Bouwmeester) in 2020 een analytisch en prospectief onderzoekstraject naar de kwaliteitsvolle transformatie van het bebouwde weefsel in het 20ste-eeuwse randgebied van en rond Brussel.
De twee gewesten zijn vanuit landschappelijk oogpunt intrinsiek met elkaar verbonden want ons landschap stopt niet aan de grens. Hoewel aan beide kanten van de grens op een totaal andere manier wordt omgegaan met de verstedelijkingsdruk, delen de gewesten in dit 20ste-eeuwse randgebied van en rond Brussel ook heel wat stedenbouwkundige en maatschappelijke opgaven met elkaar, onder meer op vlak van mobiliteit, milieu en gezondheid, kwaliteitsvol en betaalbaar wonen.
Voor de vernieuwing van de historische stad of de 19de-eeuwse gordel zijn de voorbije decennia heel wat ontwerpstrategieën en instrumenten ontwikkeld. Voor de transformatie van de 20ste-eeuwse gordel is dit nog veel minder het geval. Omwille van de complexiteit van het 20ste -eeuwse randgebied van en rond Brussel, en de verschillen aan beide kanten van de gewestgrens, kunnen de inzichten van andere Belgische steden uit eerder ruimtelijk onderzoek over hun 20ste-eeuwse wijken  niet zomaar worden overgenomen.
Daarom stelden de 4 opdrachtgevers voor een eerste fase een verkenningsteam aan, dat zich verenigde onder de naam LABO XX+I. Dit team van onderzoekers bestond uit de Université Libre de Bruxelles (LoUIsE), de Université Catholique de Louvain, de Universiteit Gent, de École Nationale Supérieure d’Architecture et de Paysage de Lille, Karbon’ architecture et urbanisme en de Studio Paola Viganò. Zij maakten een diagnose op van het ruimtelijk functioneren van dit gebied en bundelden de resultaten in een atlas opgebouwd rond twaalf stedelijke sleutelkwesties.
Voor de tweede fase van het onderzoek lanceerden de partners een oproep aan ontwerpteams die, in drie onderzoeksgebieden, een aantal uitdagingen verder verkenden, en mogelijke transformaties van het bebouwde weefsel in beeld brachten:

• Het team van Plusoffice en Anyways ging aan de slag rond het thema ‘De bereikbare stad’ op de as Jette-Zellik-Asse. Zij onderzochten hoe zachte modi (fietsen, wandelen, micromobiliteit,…) een hefboom kunnen worden voor een nieuw type stadsproject.
• Het team van 1010 Architecture Urbanism en Fallow ging aan de slag op de Woluwevallei tussen Kraainem en Sint-Lambrechts-Woluwe en onderzocht daar de opgave van ‘De leefbare stad’. Zij brachten in kaart hoe een waterbewuste stadsontwikkeling opgezet kan worden, over de gewestgrenzen heen.
• Het team van GRAU en CityTools werkt op de zone Erasmus in Anderlecht rond het thema ‘De dubbele korrel’. Ze gingen op zoek naar manieren om om te gaan met schaalverschillen in de bebouwing.